Φέτος ο πλανήτης Γη “τελειώνει” στις 28 Ιουλίου 2022

H Αναστασία Ψειρίδου, PhD, συν-συγγραφέας του βιβλίου "Σώζοντας τον Πλανήτη" εξηγεί.

Περιβάλλον + Βιωσιμότητα

19/07/2023

Κείμενο από:

Αναστασία Ψειρίδου MPhil PhD

Η Ημέρα Υπέρβασης της Γης τείνει να πλησιάζει την αρχή του έτους. Από το 1970, που έχουμε στοιχεία, έως σήμερα η τάση είναι “πτωτική”, κάτι που δείχνει ότι πάμε όλο και χειρότερα. Το 1970, έτος με ελάχιστο οικολογικό έλλειμμα, η Ημέρα Υπέρβασης της Γης ήταν στα τέλη Δεκεμβρίου, ενώ το 2019 η Ημέρα Υπέρβασης της Γης ήταν στις 29 Ιουλίου. Το έτος που ξέσπασε η πανδημία η Ημέρα Υπέρβασης της Γης καθυστέρησε έως τις 22 Αυγούστου, αλλά από πέρυσι (2021) επανήλθε στον γνωστό βηματισμό της προς την αρχή του χρόνου.

Τί είναι η Ημέρα Υπέρβασης της Γης;

Μπορούμε να καταλάβουμε τί σημαίνει Hμέρα Yπέρβασης της Γης αν σκεφτούμε με όρους χρηματικού εισοδήματος. Έστω ότι για ένα έτος έχουμε διαθέσιμο χρηματικό εισόδημα 100 ευρώ. Αν ζούμε συνετή ζωή τότε τα 100 ευρώ θα μας κρατήσουν μέχρι και το τέλος του έτους, ή και μπορεί να μας περισσέψουν κιόλας, ώστε να τα αποταμιεύσουμε στο τέλος του έτους. Aν ζούμε σπατάλη ζωή υπάρχει περίπτωση τα 100 ευρώ να τα έχουμε δαπανήσει πολύ πριν τελειώσει το έτος. Tότε, προκειμένου να επιβιώσουμε θα αναγκαστούμε ή να δανειστούμε ή να πουλήσουμε μέρος της περιουσίας μας, κάτι που θα σημαίνει ότι το επόμενο έτος θα έχουμε λιγότερα εισοδήματα από την περιουσία μας.

Κατ’ αναλογία, η Ημέρα Υπέρβασης της Γης είναι ημέρα κατά την οποία μας τελειώνουν τα “οικολογικά” λεφτά μας – είναι η ημέρα από την οποία κι έπειτα ζούμε με δανεικά οικολογικά λεφτά ή ζούμε πουλώντας ή καταστρέφοντας την περιουσία μας.

Πότε πέφτει η Ημέρα Υπέρβασης της Γης το 2022;

Ο οργανισμός Global Footprint Network που συλλέγει τα σχετικά στοιχεία, ανακοίνωσε στις 5 Ιουνίου, ότι φέτος η Ημέρα Υπέρβασης της Γης για το 2022 αντιστοιχεί στις 28 Ιουλίου. Αυτό σημαίνει ότι η ανθρωπότητα θα έχει εξαντλήσει όλους τους οικολογικούς πόρους που μπορούν να παραχθούν μέσα σε όλοκληρο το 2022, μόλις στις 28 Ιουλίου. Δηλαδή σε 7 μήνες.

Σχήμα με τις Ημέρες Υπέρβασης της Γης από το 1971 - 2022. Με πράσινο οι ημέρες του έτους κατά τις οποίες η ανθρωπότητα δαπανά τους οικολογικούς πόρους που ο πλανήτης μπορεί να δημιουργήσει σε 12 μήνες, με κόκκινο οι ημέρες του έτους κατά τις οποίες η ανθρωπότητα ζει με οικολογικό έλλειμμα.

Πότε ήταν οι προηγούμενες Ημέρες Υπέρβασης της Γης;

Για τις προηγούμενες χρονιές η Ημέρα Υπέρβασης της Γης κάθε έτους αντιστοιχεί στις ακόλουθες ημερομηνίες:

25 Δεκεμβρίου 1971
14 Δεκεμβρίου 1972
1 Δεκεμβρίου 1973
*2 Δεκεμβρίου 1974
*4 Δεκεμβρίου 1975
21 Νοεμβρίου 1976
15 Νοεμβρίου 1977
11 Νοεμβρίου 1978
2 Νοεμβρίου 1979
*8 Νοεμβρίου 1980
*15 Νοεμβρίου 1981
*19 Νοεμβρίου 1982
*19 Νοεμβρίου 1983
11 Νοεμβρίου 1984
8 Νοεμβρίου 1985
3 Νοεμβρίου 1986
27 Οκτωβρίου 1987
18 Οκτωβρίου 1988
15 Οκτωβρίου 1989
14 Οκτωβρίου 1990
13 Οκτωβρίου 1991
*15 Οκτωβρίου 1992
*15 Οκτωβρίου 1991
13 Οκτωβρίου 1994
7 Οκτωβρόυ 1995
4 Οκτωβρίου 1996
1 Οκτωβρίου 1997
*1 Οκτωβρίου 1998
*1 Οκτωβρίου 1999
25 Σεπτεμβρίου 2000
24 Σεπτεμβρίου 2001
21 Σεπτεμβρίου 2002
11 Σεπτεμβρίου 2003
2 Σεπτεμβρίου 2004
26 Αυγούστου 2005
21 Αυγούστου 2006
15 Αυγούστου 2007
*15 Αυγούστου 2008
*19 Αυγούστου 2009
8 Αυγούστου 2010
4 Αυγούστου 2011
*4 Αυγούστου 2012
3 Αυγούστου 2013
*4 Αυγούστου 2014
*5 Αυγούστου 2015
*6 Αυγούστου 2016
1 Αυγούστου 2017
28 Ιουλίου 2018
*29 Ιουλίου 2019
*22 Αυγούστου 2020
30 Ιουλίου 2021
28 Ιουλίου 2022

Σημείωση: με αστεράκι τα έτη στα οποία η κατάσταση βελτιώθηκε ή παρέμεινε σταθερή.

Οι παραπάνω ημερομηνίες είναι υπολογισμοί που δημοσιοποίησε το Global Footprint Network το 2022 με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία του. Για να είναι συγκρίσιμες οι ημερομηνίες μεταξύ τους, οι ημερομηνίες του πίνακα επικαιροποιούνται κάθε χρόνο χρησιμοποιώντας τα πιο πρόσφατα στοιχεία για τους υπολογισμούς.

Έτσι, μπορεί οι ημερομηνίες που ανακοινώνονται σε κάθε έτος για το τρέχον έτος να διαφέρουν από αυτές που υπολογίζονται σε επόμενα έτη. Για παράδειγμα, η Ημέρα Υπέρβασης της Γης που ανακοινώθηκε από το Global Footprint Network μέσα στο 2021 ήταν 29 Ιουλίου 2021, ενώ στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε ότι με βάση πιο επικαιροποιημένα στοιχεία που ανακοινώθηκαν στις 5 Ιουνίου, η ημέρα αυτή τελικά αντιστοιχούσε στις 30 Ιουλίου 2021.

Μα πώς γίνεται να έχουμε υπερβεί τον οικολογικό μας προϋπολογισμό και να ζούμε ακόμα και μετά την ημέρα υπέρβασης;

Μπορεί κανείς εύλογα να σκεφτεί, “Μα αφού στις 29 Ιουλίου 2019 τελείωσε ο οικολογικός προϋπολογισμός του 2019, πώς καταφέραμε και επιβιώσαμε μετά από αυτήν την ημερομηνία”; Πώς καταφέρνουμε και επιβιώνουμε τα τελευταία 50 χρόνια που συνεχώς βρισκόμαστε σε οικολογικό έλλειμμα;

H απάντηση είναι η εξής: καταφέρνουμε και επιβιώνουμε επειδή καταστρέφουμε το μέλλον μας. Tο πιο απλό παράδειγμα είναι ότι κόβουμε δέντρα ή ρυπαίνουμε τα νερά και τα εδάφη ή χάνουμε βιοποικιλότητα· όλα αυτά θα τα χρειαστούμε του χρόνου αλλά δεν θα τα έχουμε. Κι αυτό σημαίνει ότι θα έχουμε μία γη που θα μπορεί να παράγει και να μας προσφέρει λιγότερες οικολογικές υπηρεσίες κάθε χρόνο. Μια γη η οποία θα είναι ολοένα φτωχότερη και με επιδεινούμενα περιβαλλοντικά προβλήματα.

Με απλά λόγια, όταν έχουμε έλλειμμα κάθε χρόνο, κάθε χρόνο γινόμαστε φτωχότεροι και μπαίνουμε πιο βαθιά σε έναν φαύλο κύκλο δημιουργίας οικολογικού ελλείμματος και μείωσης των οικολογικών δυνατοτήτων του πλανήτη. Αυτό μεταφράζεται σε:

Μεγαλύτερο ανταγωνισμό και αντιπαλότητα για (όλο και πιο σπάνιους) πόρους
Υψηλότερες τιμές και κόστος διαβίωσης
Χειρότερη ποιότητα ζωής
Μεγαλύτερη δυσκολία να ξεπεραστούν οι εισοδηματικές ανισότητες

Δηλαδή, το να ζούμε με οικολογικό έλλειμμα σημαίνει μεγαλύτερη δυσκολία της ανθρωπότητας να πετύχει τους στόχους της σε όλα τα επίπεδα.

Ποιο είναι το οικολογικό αποτύπωμα της Ελλάδας;

Το οικολογικό έλλειμμα της Ελλάδας είναι δυστυχώς μεγαλύτερο από τον μέσο όρο του πλανήτη. Η Ελλάδα φαίνεται να έχει λίγους πόρους σε σχέση με τον πληθυσμό της αλλά και μεγάλη κατά κεφαλήν κατανάλωση.

	Ελλάδα	Παγκόσμιος μέσος όρος
Κατά κεφαλήν βιο-ικανότητα	12 στρέμματα	16 στρέμματα
Κατά κεφαλήν κατανάλωση οικολογικών υπηρεσιών	41 στρέμματα	28 στρέμματα
Κατά κεφαλήν οικολογικό αποτέλεσμα	–29 στρέμματα (έλλειμμα)	–12 στρέμματα (έλλειμμα)

Σημείωση: Τα στοιχεία του Global Footprint Network δίνονται σε παγκόσμια εκτάρια, τα οποία μετατρέψαμε σε στρέμματα, μονάδα μέτρησης επιφάνειας με την οποία είμαστε πιο εξοικειωμένοι στην στην Ελλάδα. Κάθε εκτάριο ή στρέμμα θεωρείται ότι έχει τη μέση παγκόσμια παραγωγικότητα.

Αν όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη κατανάλωναν όπως οι Έλληνες, τότε η Ημέρα Υπέρβασης της Γης θα συνέβαινε στις 21 Μαΐου.

Στο παρακάτω σχήμα φαίνονται οι Ημέρες Υπέρβασης της Γης για πολλές χώρες.

Οι ημέρες Υπέρβασης της Γης ανά χώρα για το 2022. Αν όλοι οι άνθρωποι στον πλανήτη ζούσαν όπως ο μέσος κάτοικος του Κατάρ, η Ημέρα Υπέρβασης της Γης θα έπεφτε στις 10 Φεβρουαρίου. Αν όλοι οι άνθρωποι ζούσαν όπως ο μέσος κάτοικος της Τζαμάικα, ο πλανήτης θα τελείωνε λίγο πριν τα Χριστούγεννα.

Συμπέρασμα

Η Ελλάδα, όπως και οι περισσότερες χώρες στον πλανήτη, φτωχές και πλούσιες, ζουν δημιουργώντας οικολογικό έλλειμμα. Τα στοιχεία για το οικολογικό έλλειμμα δείχνουν ότι η τεχνολογία, στην οποία τόσο πολύ εναποθέτουμε τις ελπίδες μας, δεν έχει αναστρέψει αυτήν την τάση που ξεκίνησε το 1970. Δεν το έχει κάνει και δεν μπορεί να το κάνει από μόνη της, επειδή υπάρχουν δυνάμεις (ο πληθυσμός και η κατά κεφαλήν κατανάλωση, δηλ. το πρότυπο διαβίωσης που θεωρούμε επιθυμητό) που “ανταγωνίζονται” την τεχνολογία και εξουδετερώνουν τα θετικά της αποτέλεσματα.

Η ανθρωπότητα θα πρέπει να δράσει σε πολλαπλά επίπεδα. Η μεταβολή των αξιών και του καταναλωτικού προτύπου, η υιοθέτηση της φυτοφαγίας σε παγκόσμια κλίμακα, η σταθεροποίηση ή μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού, η μείωση της χρήσης υλικών και ενέργειας, θα πρέπει να γίνουν στόχοι πρώτης προτεραιότητας για τους πολίτες, τους πολιτικούς, τις επιχειρήσεις.

Έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο και δεν έχουμε την πολυτέλεια να επαναπαυόμαστε.