Το πρόβλημα της Ολλανδίας είναι πρόβλημα όλων μας
Η Ολλανδία ανοίγει τον δρόμο, οι αγρότες τον κλείνουν, ενώ οι vegans ανοίγουν γέφυρες.
Από τον Οκτώβριο μέχρι σήμερα, οι Ολλανδοί αγρότες έκλεισαν τους δρόμους με τα τρακτέρ τους τρεις φορές και έφτασαν μέχρι το κέντρο της Χάγης. Διαμαρτύρονται διότι η κυβέρνηση δεν δίνει επιπλέον άδειες για δραστηριότητες που ρυπαίνουν το περιβάλλον με άζωτο. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι δεν δίνονται άδειες για δημιουργία ή επέκταση κτηνοτροφικών μονάδων, παρά μόνο αν η περιοχή μπορέσει να μειώσει την ρύπανση από άζωτο που δημιουργούν άλλες δραστηριότητες.
Τρακτέρ στο κέντρο της Χάγης. Αστυνομικές δυνάμεις βοήθησαν να μην αποκλειστεί το Κοινοβούλιο. Φωτογραφία: Δήμος της Χάγης.
Το άζωτο που δημιουργείται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες ("δραστικό άζωτο") προέρχεται κυρίως από τα λιπάσματα, τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, και την αμμωνία που περιέχεται στα ούρα και κόπρανα των εκτρεφόμενων ζώων. Το μεγαλύτερο μερίδιο στο συνολικό αποτύπωμα του κάθε ανθρώπου το καταλαμβάνει η κατανάλωση τροφής (και η συσχετιζόμενη παραγωγή τροφής). Στην Ολλανδία, για παράδειγμα, η κατανάλωση και παραγωγή τροφής ευθύνονται για το 92% του κατά κεφαλήν αποτυπώματος αζώτου, ενώ οι μεταφορές μόλις για το 5%. Παρόμοια ισχύουν και για άλλες χώρες. [1]
Η κατανάλωση τροφίμων ευθύνεται για το μεγαλύτερο μέρος της έκλυσης δραστικού αζώτου που δημιουργείται από έναν άνθρωπο. Σημείωση: Η παραγωγή τροφίμων (4η περιοχή από πάνω) περιέχει το άζωτο που εκλύεται κατά την παραγωγή αλλά δεν περιέχεται στο τελικό τρόφιμο που καταναλώνεται. Πηγή σχήματος: [2].
Σε υπερβολικές ποσότητες --όπως είναι αυτές που παράγει η ανθρωπότητα αυτή τη στιγμή-- το δραστικό άζωτο μειώνει την ποιότητα του καλλιεργήσιμου εδάφους και των υπόγειων νερών, μειώνει την βιοποικιλότητα, δημιουργεί νεκρές ζώνες στη θάλασσα, καταστρέφει το όζον, δημιουργεί αναπνευστικά προβλήματα, επιτείνει την κλιματική αλλαγή, και εν γένει διαταράσσει την οικολογική ισορροπία. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η έκλυση δραστικού αζώτου θα πρέπει να μειωθεί κάτω από το 50% της τρέχουσας ώστε η ανθρωπότητα να βρίσκεται σε μια "ασφαλή" κατάσταση. [3]
O κύκλος του αζώτου. Πηγή: [3]
Η Ολλανδία φαίνεται να έχει σοβαρούς λόγους για να εφαρμόσει την συγκεκριμένη πολιτική.
- Έρχεται 2η στην "παραγωγή" εκπομπών αμμωνίας από τον αγροτικό τομέα (γεωργία και κτηνοτροφία) στην ΕΕ, παράγοντας τριπλάσιες εκπομπές από τον μέσο όρο της ΕΕ (62 κιλά αμμωνίας ανά εκτάριο το 2016 και 64 το 2017, στοιχεία Eurostat). Ο μέσος όρος της ΕΕ ήταν 20 για το 2016.
- Είναι επίσης υπεύθυνη για 10 φορές μεγαλύτερες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από τον μέσο όρο: ενώ ό μέσος όρος της ΕΕ είναι περίπου 4 τόνοι ανά εκτάριο, η Ολλανδία δημιουργεί σχεδόν 40 [4].
- Επιπλέον, σε 7 από τις 10 φυσικές περιοχές της χώρας η συγκέντρωση αζώτου ξεπερνά κατά 50% το όριο που θεωρείται ασφαλές.
- Οι επιστήμονες παρατηρούν την βλάστηση στη χώρα να αλλάζει και την βιοποικιλότητα να μειώνεται.
- Η χώρα έζησε το σπάνιο φαινόμενο δύο κυμάτων καύσωνα σε ένα καλοκαίρι, τόσο κατά το 2019 και το 2018. Οι προηγούμενες δύο φορές ήταν το 2006 και το 1941 [5].
Μια χώρα λοιπόν με δεκαπλάσιες ανά εκτάριο εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε σχέση με τον μέσο όρο και έναν πρωτογενή τομέα που δημιουργεί τριπλάσιες εκπομπές αμμωνίας, αποφασίζει να λάβει μέτρα για το αυτονόητο: για να αποτρέψει περαιτέρω χειροτέρευση του περιβάλλοντος. Θα περιμέναμε κάτι λιγότερο από ένα κράτος; Τα μέτρα θεωρούνται μετριοπαθή από τους πολίτες και τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και (ευτυχώς) από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και το Ανώτατο Δικαστήριο της Ολλανδίας.
Στην άλλη πλευρά, οι επαγγελματικές οργανώσεις των κτηνοτρόφων αναζητούν λάθη στα δεδομένα και στα επιχειρήματα και κλείνουν τους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για την αδικία. Το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας και Περιβάλλοντος της Ολλανδίας προσπαθεί να εξηγήσει στο κοινό ότι η πολιτική υπαγορεύεται από τα επιστημονικά δεδομένα και ότι τα δεδομένα είναι αξιόπιστα [6]. Όμως, η αλήθεια είναι ότι το ίδιο το πολιτικό σύστημα θέτει όρια στο πόσο ένα κράτος μπορεί να αλλάξει τα κακώς κείμενα. Αν μια κυβέρνηση θέλει να επανεκλεγεί, δεν μπορεί να ενοχλήσει πολύ την υφιστάμενη κατάσταση. Και, αν το καλοσκεφτούμε, δεν υπάρχει πολιτικά εύκολος τρόπος να μειώσεις κατά 50% κάθε οικονομική δραστηριότητα που συνεισφέρει στο πρόβλημα χωρίς να χάσεις τις επόμενες εκλογές.
Η vegan διατροφή έχει το μικρότερο αποτύπωμα αζώτου (αλλά όχι μόνο αυτό) από άλλους τύπους διατροφής. Αυτή είναι μια αλήθεια που φαινομενικά πλήττει πολλούς κλάδους, αλλά ουσιαστικά δημιουργεί πολλές νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Οι εκτιμήσεις για το αποτύπωμα του αζώτου ποικίλλουν. Κάποιες εκτιμήσεις το βρίσκουν 25% μικρότερο [7], άλλες εκτιμήσεις ακόμα πιο μικρό. Στο σχήμα φαίνεται ότι μια διατροφή που περιέχει κάποια ζωικά (ψάρια) έχει μειωμένο αποτύπωμα κατά 45% [8].
Οι κτηνοτρόφοι της Ολλανδίας δεν μπορούν να καταλάβουν ότι δεν έχουν δικαίωμα να ρυπαίνουν. Και μπορεί να έχουν δίκιο: αν υπάρχει ζήτηση για τα προϊόντα τους, αυτοί είναι απλώς οι μεσάζοντες, οι διευκολυντές. Έχουν δικαίωμα στο εισόδημά τους και σε μια αξιοπρεπή διαβίωση. Αυτό που όμως δεν έχουν δικαίωμα είναι να αρνούνται να αναζητήσουν εισόδημα από διαφορετική απασχόληση, αν οι συνθήκες και η κοινωνία το απαιτούν.
Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα προϊόντων, κλάδων, και επαγγελμάτων που σταμάτησαν να υπάρχουν κατά την πρόοδο του πολιτισμού μας, αλλά και η καθημερινότητα είναι γεμάτη από ανθρώπους που αλλάζουν δουλειές, μετεκπαιδεύονται, εξελίσσονται, και εν τέλει προοδεύουν. Γενικά, οι άνθρωποι που δουλεύουν στα εργοστάσια που κλείνουν, βρίσκουν άλλες δουλειές -- δεν είναι λογικό να διαδηλώνουν για να ζητήσουν επιδοτήσεις για έναν κλάδο που παράγει κάτι που κανείς δεν το αγοράζει. Το φωτογραφικό φίλμ, οι δίσκοι βινυλίου, οι χειροκίνητες αριθμομηχανές και γραφομηχανές είναι κλασικά παραδείγματα προϊόντων που δεν παράγονται πια.
Όλα αυτά τα συζητάμε μία χρονιά που ο Ιούλιος ήταν ο θερμότερος Ιούλιος όλων των εποχών. Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία για τους Ωκεανούς και την Ατµόσφαιρα των ΗΠΑ, οι πάγοι της αρκτικής και Ανταρκτικής έφτασαν στα κατώτατα επίπεδα της ιστορίας. Πηγή σχήματος: NOAA.
Μια κοινωνία δεν μπορεί να απαιτεί να τρέφεται με έναν τρόπο που είναι καταστροφικός για το περιβάλλον, ούτε να απαιτεί από το κράτος να λύσει το πρόβλημα (πώς;), ή από τους επιστήμονες να βρουν νέες τεχνολογίες για να λυθεί το πρόβλημα. Οι επιστήμονες κοστίζουν, οι νέες τεχνολογίες κοστίζουν, και ο πλανήτης μας έχει αρκετά προβλήματα (μεταξύ αυτών σπάνιες ασθένειες, άνθρωποι που ζουν με κάποια αναπηρία, η φτώχεια, ο υπερπληθυσμός, οι βίαιες συγκρούσεις, οι διακρίσεις) που είναι αναγκαίο να λύσουμε. Είναι ξεκάθαρο ότι όλος ο πλανήτης ζει, παράγει, και καταναλώνει εις βάρος του μέλλοντος.
Αυτή τη στιγμή διοχετεύουμε χρήματα και άλλους πόρους στο να μετράμε αλλιώς τα δεδομένα, μήπως βρούμε μια τρύπα για να δικαιολογήσουμε την συνέχιση της τρέχουσας κατάστασης, ή για να βρίσκουμε οριακές βελτιώσεις στην τρέχουσα τεχνολογία παραγωγής ζωικών τροφίμων (π.χ. διαφορετικά μείγματα τροφών). Αν τα ίδια χρήματα πήγαιναν σε εκπαίδευση για την αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου, την χρηματοδότηση εναλλακτικών οικονομικών δραστηριοτήτων για τους κτηνοτρόφους που πλήττονται, αλλά και για την μείωση του παγκόσμιου πληθυσμού σε κατάλληλο επίπεδο, αυτά τα χρήματα θα προκαλούσαν μια σειρά επιθυμητών αλλαγών με πολύ μεγαλύτερο αποτέλεσμα.
Επίσης, αν απλώς χρηματοδοτούσαμε την στροφή των ανθρώπων στην vegan διατροφή, και των κτηνοτρόφων στην παραγωγή άλλων προϊόντων και στην άσκηση άλλων επαγγελμάτων, θα μειώναμε δραματικά το κόστος της ρύπανσης. Πόσο είναι αυτό; Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις το κόστος της ρύπανσης από άζωτο στην ΕΕ είναι μεταξύ 70 και 320 δις ευρώ ετησίως, κάτι που αντιστοιχεί σε 1-4% του διαθέσιμου κατά κεφαλήν εισοδήματος. [9] Αν το κράτος αύξανε τους φόρους μας κατά 1-4 ποσοστιαίες μονάδες (π.χ. από 20 σε 24%) μάλλον θα είχαμε βγει όλοι στους δρόμους. Τώρα οι μόνοι που βγαίνουν στους δρόμους είναι οι αγρότες, επειδή φαίνεται να είναι αυτοί υπεύθυνοι για το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ρύπανσης.
Στην τελική ανάλυση, αυτοί που πρέπει να καταλάβουν ότι δεν έχουν δικαίωμα να ρυπαίνουν, είναι οι καταναλωτές, όλοι εμείς. Και στην τελική ανάλυση, αυτοί που έχουν τη δύναμη να αλλάξουν τη δομή της οικονομικής δραστηριότητας είμαστε όλοι εμείς, ως καταναλωτές. Η Ολλανδία εξάγει ζωικά προϊόντα σε πολλές χώρες, και φυσικά και στην Ελλάδα. Αυτά τα προϊόντα περιέχουν την αόρατη (για εμάς στην Ελλάδα) ρύπανση που έχει δημιουργηθεί για την παραγωγή τους. Όσο δεν υιοθετούμε τον vegan τρόπο διατροφής, είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι για την ρύπανση που συμβαίνει σε όλες τις γωνιές του πλανήτη.
Το παράδειγμα της Ολλανδίας δείχνει ότι ακόμα και η πιο ήπια πολιτική εκλαμβάνεται ως επιθετική από όσους θίγονται άμεσα. Όμως, οι ήπιες πολιτικές δεν είναι αποτελεσματικές όταν ένα πρόβλημα είναι τόσο σοβαρό. Αν θέλουμε να λύσουμε το πρόβλημα, θέλουμε σωστές και αποτελεσματικές πολιτικές, ακόμα και όταν εκλαμβάνονται ως επιθετικές. Πώς θα το πετύχουμε;
Τα δεδομένα δείχνουν ότι η πιο επιθετική (και αποτελεσματική) πολιτική είναι αυτή που μπορεί να εφαρμόσει ο κάθε άνθρωπος με το πιάτο του, σήμερα. Κανένας κτηνοτρόφος δεν έχει δικαίωμα να κρίνει τις ατομικές προτιμήσεις και τις καταναλωτικές αποφάσεις μου. Καμία ένωση κτηνοτρόφων δεν μπορεί να κλείσει τον δρόμο γιατί εγώ αποφασίζω να φάω vegan. Αυτό που μπορεί να κάνει ο κτηνοτρόφος είναι να πατήσει πάνω στη γέφυρα που του ανοίγουν οι καταναλωτικές επιλογές των βίγκαν ανθρώπων, και να προχωρήσει προς το μέλλον του πάνω σε αυτήν. Όσο πιο γρήγορα καταλάβει ότι η γέφυρα αυτή είναι η μόνη επιλογή που δίνει σε όλη την κοινωνία την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον, τόσο πιο γρήγορα θα φτάσει στην άλλη άκρη.
Η προστασία του περιβάλλοντος δεν απαιτεί αλλαγή της πολιτικής. Είναι στο χέρι μας -- ή για να ακριβολογήσουμε: "στο πιάτο μας"! Για να χρησιμοποιήσουμε τα λόγια του εκπροσώπου των αγροτών: Πρέπει να το κάνουμε "για τις οικογένειές μας, για το μέλλον των παιδιών μας, για να διατηρήσουμε τον τρόπο ζωής μας". [10] Ακριβώς γι' αυτό πρέπει να αλλάξουμε το τι καταναλώνουμε και τι παράγουμε, κ. Kemp!
Τέλος, μια σημαντική σημείωση: Κανένας άνθρωπος δεν πεθαίνει επειδή αλλάζει δουλειά ή αλλάζει πελάτες. Όμως το να συζητάμε για τα δικαιώματα ανθρώπων στο να συνεχίζουν να κάνουν την ίδια δουλειά, ενώ μπορούν να κάνουν μια άλλη δουλειά που δεν στερεί από τα ζώα το θεμελιώδες δικαίωμά τους στη ζωή, δεν στέκει ηθικά. Το ίδιο ισχύει και για τους καταναλωτές. Το δικαίωμα στη γεύση, στη συνήθεια, στην παράδοση είναι ανούσιο μπροστά στο δικαίωμα ενός ζωντανού ζώου στη ζωή του.
Κανείς δεν επιθυμεί στ' αλήθεια μια κοινωνία χτισμένη στον πόνο και τον θάνατο των αδυνάτων -- η περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλεί το τρέχον πρότυπο παραγωγής και κατανάλωσης της κοινωνίας μας είναι μια αφορμή να επανεξετάσουμε αυτά που κάνουμε μέχρι τώρα και να υιοθετήσουμε λύσεις που λαμβάνουν υπόψη και τις ανάγκες των ζώων. Και τα ζώα, δεν έχουν ανάγκη καλύτερα εισοδήματα, ούτε σταθερές δουλειές. Έχουν ανάγκη τον σεβασμό μας στο πιο πολύτιμο πράγμα που διαθέτουν: τη ζωή τους. Όχι μια "καλύτερη" ζωή. Τη ζωή τους.
Ευχαριστούμε την Ελένη Πρίφτη, PhD, (Iasis Health Coaching) για τα εποικοδομητικά σχόλια και τη συζήτηση.
© Vegan Times 16-12-2019
Ακολουθήστε την Vegan Times στο Google News
Πηγές:
[1] Galloway JN, W Winiwarter, A Leip, AM Leach, A Bleeker, and JW Erisman (2014). Nitrogen footprints: past, present and future. Environmental Research Letters 9.
[2] Stevens CJ, AM Leach, S Dalea, JN Galloway (2014). Personal nitrogen footprint tool for the United Kingdom. Environmental Science: Processes & Impacts 7.
[3] WWF Netherlands (April 2015) Nitrogen: Too much of a vital resource.
[4] Η μέτρηση αφορά σε: διοξείδιο του άνθρακα (CO2), υποξείδιο του αζώτου (N2O), μεθάνιο (CH4), υδροφθοράνθρακες (HFCs), υπερφθοριωμένες ενώσεις (PFCs), εξαφθοριούχο θείο (SF6), τριφθοριούχο άζωτο (NF3).
[5] NL Times (27/8/2019). Second national heat wave in NL; smog warning issued.
[6] National Institute for Public Health and the Environment (10/10/2019) Openness about nitrogen.
[7] Martinez S, M Delgado, RM Marin, S Alvarez (2019). How do dietary choices affect the environment? The nitrogen footprint of the European Union and other dietary options. Environmental Science and Policy 101, pp. 204-210.
[8] Oita A, Ι Nagano, Η Matsuda (2018). Food nitrogen footprint reductions related to a balanced Japanese diet. Ambio 47: 318.
[9] European Commission (2013). Nitrogen Pollution and the European Environment: Implications for Air Quality Policy. Science for Environment Policy, In-depth report.
[10] Deutsche Welle (1/10/2019). Netherlands farmers stage tractor protest, cause huge jams.
