Συνυπάρχουμε αρμονικά με τα ελεύθερα (άγρια) ζώα ή όχι;

Όταν σκεφτόμαστε τα ζώα να ζουν ελεύθερα στη φύση (αυτά που συνήθως αποκαλούμε “άγρια” ζώα), το μυαλό μας πηγαίνει συνήθως σε όμορφες εικόνες, στις οποίες τα ζώα συμβιώνουν μέσα στο οικοσύστημά τους. Σκεφτόμαστε ερωδιούς και φλαμίνγκο, σκιουράκια, αρκουδάκια και λυκάκια με τη μαμά τους, κουκουβάγιες, κάστορες, σκαντζόχοιρους, και άλλα ζώα. Όμως η πραγματικότητα, για άλλη μια φορά, μας εκπλήσσει.

Περιβάλλον + Βιωσιμότητα

14/12/2023

Είναι τα άγρια ζώα ενάντια στον άνθρωπο;

Ενώ τα “παραγωγικά” ζώα και τα ζώα συντροφιάς προσφέρουν προϊόντα ή υπηρεσίες στον άνθρωπο, τα ελεύθερα ή αλλιώς άγρια ζώα πολλές φορές απειλούν την ασφάλεια και τις οικονομικές δραστηριότητες των ανθρώπων, με τέσσερις κυρίως τρόπους.

• Απειλούν τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις. Τα άγρια ζώα, άλλες φορές είναι εκδιωγμένα από τους φυσικούς τους χώρους (όταν π.χ. ζουν σε δάσος το οποίο σιγά-σιγά μετατρέπεται σε αγροτική γη ή σε βοσκότοπους), δεν μπορούν να βρουν τροφή και αναγκάζονται να αναζητήσουν τροφή στους βοσκότοπους και τις καλλιέργειες. Λύκοι επιτίθενται σε “ζωικό κεφάλαιο” σε βοσκότοπους· αρκούδες, ελάφια, πουλιά, και άλλα ζώα αναζητούν τροφή σε σπαρμένα χωράφια και ιχθυοκαλλιέργειες. Το παράδειγμα της ελεφαντίνας που δολοφονήθηκε με δόλωμα με εκρηκτικά στην Ινδία είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα σύγκρουσης των συμφερόντων ανθρώπων και ζώων.

• Απειλούν τις “μη αγροτικές περιουσίες” των ανθρώπων: Σπίτια, βιομηχανικά κτήρια, υποδομές, εγκαταστάσεις γκολφ, αυτοκίνητα, ζώα συντροφιάς. Αποδημητικά πουλιά όπως οι πάπιες και οι χήνες καταστρέφουν κήπους και διακοσμητικά φυτά, λερώνουν παραλίες, πισίνες, γήπεδα γκολφ και δεξαμενές νερού με πούπουλα και περιττώματα, και τρώνε διάφορα σπαρτά όπως σόγια, καλαμπόκι, δημητριακά, λαχανικά.

• Τα μη ενδημικά είδη ζώων απειλούν ενδημικά είδη σε εθνικά πάρκα, δρυμούς, υγροτόπους. Είναι ειρωνεία το ότι η δημιουργία του προβλήματος (η παρουσία μη ενδημικών ειδών) οφείλεται στον άνθρωπο, ο οποίος μετά προσπαθεί να βρει τρόπους να “ξεφορτωθεί” τα ζώα αυτά για να υπάρξει οικολογική ισορροπία.

• Απειλούν την ανθρώπινη υγεία και ασφάλεια. Τα πουλιά απειλούν τις εναέριες μεταφορές γιατί μπορεί να συγκρουστούν με αεροπλάνα. Μπορεί να αφήσουν επίσης παθογόνα βακτήρια σε χώρους ανθρώπινης αναψυχής (πισίνες, παραλίες, κ.λπ.). Μάλιστα, αν οι άνθρωποι πάνε πολύ κοντά στις φωλιές ή στα μωρά τους, πολλά ζώα επιτίθενται στους ανθρώπους.

Όλα τα ζώα απειλούνται από τον άνθρωπο

Ο άνθρωπος είναι ένα θαυμαστό ον. Κατάφερε να φτιάξει έναν πολιτισμό βασισμένο στις δικές του ανάγκες χωρίς να λαμβάνει υπόψη του τις ανάγκες των άλλων ζώων ή του πλανήτη στον οποίον ζει.

Ο ανθρώπινος πληθυσμός έχει αυξηθεί από 1 δισεκατομμύριο το 1800 σε 8 δισεκατομμύρια σήμερα.

Το ότι είμαστε περισσότεροι σημαίνει ότι χρειαζόμαστε περισσότερες αγροτικές εκτάσεις για την τροφή μας, περισσότερους χώρους για δρόμους, αεροδρόμια, λιμάνια, ξενοδοχεία, ορυχεία, περισσότερη ενέργεια κάθε είδους.

Επιπλέον, το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων αυξάνεται συνεχώς. Αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο χρειαζόμαστε ακόμα περισσότερα εδάφη, μέταλλα, άμμο, εγκαταστάσεις, ξενοδοχεία, ορυχεία, δρόμους και άλλες υποδομές, ενέργεια, κ.ά.

Το ότι ο άνθρωπος αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τα “παραγωγικά” ζώα και τα ζώα “συντροφιάς” δεν είναι δύσκολο να το καταλάβουμε. Τόσο τα παραγωγικά ζώα όσο και τα ζώα συντροφιάς έρχονται στη ζωή με ανθρώπινη παρέμβαση και φεύγουν από τη ζωή όταν ο “ιδιοκτήτης” τους κρίνει ότι εξυπηρετούνται καλύτερα τα συμφέροντά του. Ο Νόμος επιτρέπει την ευθανασία στα ζώα συντροφιάς και επιτρέπει την σφαγή σε παραγωγικά ζώα.

Ο άνθρωπος είναι επίσης ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τα άγρια ζώα. Στις πλούσιες χώρες αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή τα ζώα καταστρέφουν ή τρώνε τις “περιουσίες” ενώ στις φτωχές επειδή τα ζώα και καταστρέφουν περιουσίες αλλά και κυνηγιούνται για τροφή. Το 77% της αγροτικής γης στον πλανήτη χρησιμοποιείται ως βοσκοτόπια ή για την καλλιέργεια ζωοτροφών. Ο Νόμος επιτρέπει επισήμως τόσο τον “έλεγχο” των πληθυσμών των άγριων ζώων από το κράτος όσο και τη θανάτωση ελεύθερων ζώων από απλούς ανθρώπους, αν απειληθεί η περιουσία (τα ζώα και τα άλλα αποκτήματα) του ανθρώπου.

Και όλα αυτά ενώ θέλουμε να πιστεύουμε ότι συνυπάρχουμε αρμονικά με την “άγρια” ζωή του πλανήτη.

Υπάρχει όμως αρμονική συνύπαρξη ανάμεσα στα ζώα και στους ανθρώπους;

Πόσα ζώα είναι τα θύματα της “συνύπαρξης” με τους ανθρώπους; Δεν είναι εύκολο να βρει κανείς στοιχεία για το σύνολο των ελεύθερων άγριων ζώων που θανατώνονται είτε για τροφή είτε για “προστασία” των ανθρώπων και των περιουσιών τους. Στην Ελλάδα, λύκοι, αλεπούδες, κουνάβια και άλλα ζώα σκοτώνονται με συνοπτικές διαδικασίες όταν απειλήσουν τις περιουσίες των ανθρώπων, και δεν καταγράφονται πουθενά.

Στις ΗΠΑ υπάρχει μια κρατική Υπηρεσία που έχει ως αποστολή της να επιλύσει τις συγκρούσεις που δημιουργεί η “άγρια” ζωή (δεν αναφέρουν βέβαια με ποιον συγκρούονται τα ζώα) και “να επιτρέψει στους ανθρώπους και στα ζώα να συνυπάρξουν ”. Η υπηρεσία λέγεται Wildlife Services και ανήκει στο Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ.

Φυσικά, βολεύει να μιλάμε για “άγρια” ζωή όταν μιλάμε για ζώα που, με την ύπαρξή τους και μόνο στον δικό τους φυσικό χώρο, δημιουργούν δυσκολίες στην επέκταση της ανθρώπινης δραστηριότητας. Όπως θα δούμε παρακάτω, η ανθρωπότητα συγκρούεται με πολλά ζώα, μεταξύ αυτών ζώα τόσο “άγρια” όσα τα χελιδόνια και οι σκίουροι.

Ας δούμε λοιπόν πόσο ειρηνικά και όμορφα επιλύονται οι συγκρούσεις της ανθρωπότητας με την “άγρια” ζωή και “συνυπάρχουν” άνθρωποι και ζώα σε μια εξελιγμένη χώρα που δημοσιοποιεί στοιχεία για αυτή την υπηρεσία που προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο.

Η δραστηριότητα της Υπηρεσίας τα τελευταία χρόνια είναι η ακόλουθη:

• 2021: η Υπηρεσία σκότωσε 1.755.865 άγρια ζώα.
• 2020: 1.508.896
• 2015: 3.206.238
• 2010: 5.008.928

Μεταξύ των άγριων ζώων που εξολοθρεύθηκαν το 2021 περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:

• 18 αμερικανικοί αλιγάτορες
• 200 λιοντάρια του βουνού (κούγκαρ)
• 433 μαύρες αρκούδες και 6 γκρι
• 324 λύκοι
• 3.014 αλεπούδες
• 4.275 κουνάβια
• 64.131 κογιότ
• 12.952 ελάφια
• 8 αντιλόπες
• 324 αρμαντίλλο
• 251 ασβοί
• 24.687 κάστορες
• 41 μελισσοφάγοι
• 19.319 μαυροπούλια
• 605 αγριόγατες (bobcats)
• 438 άγριες γαλοπούλες
• 9.642 κορμοράνοι
• 6.602 ερωδιοί
• 2.997 πάπιες
• 27.001 χήνες
• 359 κουκουβάγιες
• 80 πελεκάνοι
• 37.310 περιστέρια
• 17.633 γλάροι
• 1.999 χελιδόνια
• 2.665 γεράκια
• 875 μοσχοπόντικες (muskrats)
• 2.916 κουνέλια
• 10.166 κοράκια
• 10.953 σκίουροι
• 663 κότες που ζούσαν ελεύθερες
• 143.905 γουρούνια που ζούσαν ελεύθερα
• 551 γάτες που ζούσαν ελεύθερες
• 143 σκύλοι που ζούσαν ελεύθεροι και 2 σκύλοι που δούλευαν σε αγροκτήματα
• 312 χελώνες (οι 308 κατά λάθος, από παγίδες που μπήκαν για άλλα “άγρια” ζώα)
• 1.975 οπόσουμ (ένα είδος μαρσιποφόρου)
• 1.829 αρκτόμυες (μαρμότες)

Οι παραπάνω αριθμοί περιέχουν τόσο ενδημικά όσο και μη ενδημικά ζώα. Αναρωτιέται κανείς: γιατί να σκοτώνονται ενδημικά ζώα; Η απάντηση είναι ότι όλα τα ζώα (ενδημικά και μη) απειλούν τις περιουσίες και την ασφάλεια των ανθρώπων. Απλώς, τα μη ενδημικά έχουμε έναν επιπλέον λόγο να τα σκοτώνουμε επειδή διαταράσσουν την οικολογική ισορροπία.

Τα εργαλεία της “αρμονικής συνύπαρξης” με τα ζώα

Η θανάτωση των ελεύθερων (άγριων) ζώων ονομάζεται “εξουδετέρωση” στη γλώσσα της υπηρεσίας. Για την εξουδετέρωση των ζώων χρησιμοποιείται μια ποικιλία από εργαλεία. Μεταξύ αυτών:

• Πυροβολισμός από ελικόπτερο
• Παγίδες συρμάτινες
• Παγίδες μεταλλικές που πιάνουν ένα μέρος του σώματός του (λαιμό, μέση, ή άκρα)
• Πυροβολισμός από το έδαφος
• Ηλεκτρονικές συσκευές που μιμούνται ήχους ζώων

Εκτός από τα παραπάνω εργαλεία, που ο στόχος τους είναι να σκοτώσουν το ζώο, χρησιμοποιούνται και άλλες τεχνικές, όπως η καταστροφή των φωλιών των ζώων και η απομάκρυνση και επανατοποθέτησή τους σε άλλες περιοχές. Φαντάσου πώς είναι να σου καταστρέψουν το σπίτι· φαντάσου πώς είναι να σε πάρουν με τη βία από την πόλη που ζεις και να σε αφήσουν να ζήσεις σε μια άλλη πόλη, όπου δεν έχεις καν σπίτι ούτε γνωρίζεις κανέναν. Αυτές οι μέθοδοι είναι οι πιο ήπιες μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την αποκατάσταση της αρμονίας μεταξύ ζώων και ανθρώπων.

Οι υπηρεσίες προστασίας της “άγριας ζωής” σε κάθε πολιτεία των ΗΠΑ έχουν δημιουργήσει φυλλάδια και άλλο υλικό για να βοηθήσουν τους αγρότες να στήσουν παγίδες για να εξολοθρεύσουν και μόνοι τους τα ανεπιθύμητα ζώα. Αν ψάξει κανείς στο google για “snare traps site:gov”, “body grip traps site:gov”, “foothold traps site:gov” και μετά πατήσει “Εικόνες” θα βρει εικόνες και πληροφορίες από επίσημες κρατικές ιστοσελίδες.

Η καθημερινότητα ενός ελεύθερου ή αλλιώς άγριου ζώου

Η “φύση” στην οποία είναι καταδικασμένα να ζουν τα άγρια ζώα είναι σκληρή και επικίνδυνη λόγω των ανθρώπινων παρεμβάσεων. Οι παρεμβάσεις αυτές που γίνονται στο όνομα της προστασίας της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας κάνουν τα ελεύθερα ζώα να ζουν μια άδικη και τρομακτική καθημερινότητα.

Ας φανταστούμε μία μητέρα που θηλάζει τα μωρά της και έχει βγει από τη φωλιά της για να φάει και πιάνεται σε μια παγίδα.

Αυτή είναι η "αρμονική" σχέση που δημιουργεί η ανθρωπότητα γιατί ο χώρος μας και η φύση που έχουμε ήδη οικειοποιηθεί δεν μας φτάνει και εν τέλει δεν αναγνωρίζουμε σε κανένα άλλο ζώο το δικαίωμά του να ζήσει στη φύση του. Συνειδητοποιήσαμε ότι είναι ώρα για τη φύση τώρα που ο πλανήτης εκπέμπει SOS, και απειλείται η δική μας ύπαρξη. Είναι ώρα να πολεμήσουμε τον ανθρωποκεντρισμό του πολιτισμού που φτιάξαμε και να αναγνωρίσουμε ότι όλα τα ζώα (όχι μόνο τα ανθρώπινα ζώα) έχουν δικαίωμα στον χώρο τους και τον πλανήτη που μοιραζόμαστε.

Αντί κατακλείδας

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η συνύπαρξη του ανθρώπου με τα ζώα, άγρια και μη, θυμίζει περισσότερο πόλεμο παρά αρμονική συμβίωση. Πόλεμο με τα ζώα αλλά και με τη φύση γενικότερα.

Την επόμενη φορά που θα απολαύσουμε μια βόλτα στο βουνό (στην άγρια φύση) και θα γυρίσουμε σώοι ας νιώσουμε τυχεροί. Και ας προσπαθήσουμε να συνειδητοποιήσουμε ότι η πίεση στη φύση δημιουργείται από τον αυξανόμενο ανθρώπινο πληθυσμό, και τις επιλογές διατροφής και κατανάλωσης που κάνουμε – και για τα δύο είναι υπεύθυνοι οι άνθρωποι. Είναι στο χέρι μας να ενημερωθούμε και να προκαλέσουμε θετικές αλλαγές.