Η έρευνα που διενεργήσαμε εστιάζει στο κόστος και στην θρεπτικότητα. Συλλέξαμε και αναλύσαμε ημερήσια μενού τεσσάρων διατροφικών σχημάτων, δύο φυτοφαγικών και δύο μεικτών. Όλα τα μενού που μελετήσαμε είναι υγιεινά και απευθύνονται σε υγιείς ανθρώπους.
Tα μενού των πρώτων τριών κατηγοριών που θα δείτε παρακάτω έχουν δημιουργηθεί από επαγγελματίες υγείας. Επιπλέον, τα μενού της τέταρτης κατηγορίας δημιουργήθηκαν από βίγκαν ανθρώπους.
Είναι πιο ακριβή η φυτοφαγική διατροφή;
Χρησιμοποιήσαμε τιμές τροφίμων από την ελληνική αγορά και μελετήσαμε τα τέσσερα παρακάτω διατροφικά σχήματα:
- η διατροφή του USDA (U.S. Department of Agriculture, Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ)
- η ελληνική διατροφή
- η “συμβατική” βίγκαν διατροφή, δηλ. η βίγκαν διατροφή που περιέχει φυτικά υποκατάστατα γάλακτος, τυριών, λουκάνικων, κ.λπ.
- η απλή βίγκαν διατροφή, δηλ. η βίγκαν διατροφή χωρίς επεξεργασμένα τρόφιμα (whole food plant based diet – εφεξής VEGAN+WFPB)
Για να είναι συγκρίσιμοι οι αριθμοί, θεωρήσαμε τις 2.000 θερμίδες ως ημερήσια πρόσληψη και υπολογίσαμε το κόστος 2.000 θερμίδων από κάθε τύπο διατροφής. Όπως προκύπτει, το μέσο ημερήσιο κόστος της κάθε διατροφής ανά άτομο είναι:
- USDA 6,65€ (SD: 1,72)
- ελληνική 5,65€ (SD: 1,21)
- “συμβατική” βίγκαν 5,19€ (SD: 1,46)
- απλή βίγκαν διατροφή 3,87€ (SD: 0,81)
Διάγραμμα 1 Κόστος 2.000 θερμίδων ανά τύπο διατροφής. Στρογγυλοποίηση στα δύο δεκαδικά.
Τα συμπεράσματα είναι ενδιαφέροντα, καθώς η απλή vegan διατροφή (VEGAN+WFPΒ) βρέθηκε να έχει:
- 43% χαμηλότερο κόστος από τη διατροφή του USDA
- 32% χαμηλότερο κόστος από την ελληνική διατροφή
- 25% χαμηλότερο κόστος από την “συμβατική” βίγκαν διατροφή
Ενώ, η διατροφή που προτείνει το USDA βρέθηκε να είναι η πιο ακριβή από τις τέσσερις που μελετήσαμε.
Υπολογίσαμε το μηνιαίο κόστος διατροφής μιας τετραμελούς οικογένειας στην Ελλάδα, και τα χρήματα που μπορεί να εξοικονομήσει αντικαθιστώντας την ελληνική διατροφή με βίγκαν διατροφή. Η εξοικονόμηση είναι:
- 56€ μηνιαίως αν η οικογένεια υιοθετήσει “συμβατική” βίγκαν διατροφή
- 217€ μηνιαίως αν η οικογένεια υιοθετήσει απλή βίγκαν διατροφή
Αν η διατροφή της οικογένειας είναι κοντά στην διατροφή του USDA, που είναι πιθανό για μεγάλο τμήμα των ελληνικών νοικοκυριών, τότε η εξοικονόμηση είναι:
- 178€ μηνιαίως αν η οικογένεια υιοθετήσει “συμβατική” βίγκαν διατροφή
- 338€ μηνιαίως αν η οικογένεια υιοθετήσει απλή βίγκαν διατροφή
Είναι εξίσου θρεπτική η φυτοφαγική διατροφή;
Η βασική ιδέα των δεικτών που θα δούμε παρακάτω είναι ότι μετρούν την θρεπτική πυκνότητα ενός τροφίμου σε σχέση με τα θρεπτικά συστατικά που είναι επιθυμητό να λαμβάνουμε (π.χ. βιταμίνες, μέταλλα, ίνες) και τα θρεπτικά συστατικά που πρέπει να μειώσουμε (όπως είναι το κορεσμένο λίπος, το αλάτι, η χοληστερόλη, τα ελεύθερα σάκχαρα). Σύμφωνα με τις περισσότερες διατροφικές οδηγίες, πρέπει να επιλέγουμε τροφές πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά, περιορίζοντας ταυτόχρονα τις προσλαμβανόμενες θερμίδες [1] [2]. Τρόφιμα με μεγαλύτερες ποσότητες από “επιθυμητά” στοιχεία παίρνουν καλύτερο “βαθμό”, ενώ τρόφιμα με μεγαλύτερες ποσότητες από “ανεπιθύμητα” στοιχεία παίρνουν χειρότερο βαθμό.
Καθώς η βιταμίνη C αποτελεί δείκτη ύπαρξης βιταμινών και μετάλλων σε ένα τρόφιμο και επειδή οι διαιτητικές ίνες θεωρούνται πολύτιμο μακροθρεπτικό στοιχείο για τη συνολική υγεία, χρησιμοποιήσαμε την βιταμίνη C και τις διαιτητικές ίνες ως “θετικά” συστατικά.
Ως αρνητικά στοιχεία χρησιμοποιήσαμε το κορεσμένο λίπος και το συνολικό λίπος. Το πρώτο είναι ένα στοιχείο που υπάρχει ευρεία συναίνεση για το ότι πρέπει να μειωθεί η κατανάλωσή του όσο γίνεται περισσότερο στον γενικό πληθυσμό και η ύπαρξή του στα τρόφιμα συσχετίζεται αρνητικά με επιθυμητά θρεπτικά συστατικά. Το Υπουργείo Γεωργίας των ΗΠΑ αναφέρει ότι το κορεσμένο πρέπει να βρίσκεται κάτω από 10% των θερμίδων, ενώ η Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία (AHA) προτείνει να είναι λιγότερο από 5 ή 6% των θερμίδων. Η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ωστόσο δεν δίνει καν κάποια προτεινόμενη τιμή πρόσληψης για το κορεσμένο λίπος αλλά συνιστά “όσο το δυνατόν πιο χαμηλά” (as low as possible) για όλες τις κατηγορίες του πληθυσμού [3] [1] [4].
Το συνολικό λίπος είναι ένα στοιχείο που από άλλες αναλύσεις που κάναμε είναι αυξημένο στην Ελλάδα. Δεδομένης της αυξημένης παιδικής παχυσαρκίας που παρατηρείται στην Ελλάδα, και της ανάγκης για μετατόπιση του πληθυσμού (ειδικά των παιδιών) σε επιλογές με μικρότερη ενεργειακή πυκνότητα, θεωρήσαμε σκόπιμο να το συμπεριλάβουμε στην ανάλυση που κάναμε. Δεν συμπεριλήφθηκε όμως στους δείκτες, καθώς με αυτόν τον τρόπο θα υπολογίζαμε το κορεσμένο λίπος δύο φορές.
Υπολογίσαμε 4 διαφορετικούς δείκτες θρεπτικής πυκνότητας (NR2, LIM, NRD, NV/P) και όλοι κατέταξαν τα είδη διατροφής με τον ίδιο τρόπο, αναδεικνύοντας τα απλά βίγκαν μενού του δείγματος ως τις καλύτερες (διατροφικά) επιλογές.
Ο δείκτης NV/P που δείχνει την ποιότητα (“nutritional value”, σε όρους NRD) ανά ευρώ, κατασκευάστηκε για τον σκοπό της έρευνάς μας, προκειμένου να έχουμε έναν δείκτη που συνυπολογίζει τόσο την θρεπτική αξία όσο και το κόστος.
Οι τιμές όλων των δεικτών εμφανίζονται στον Πίνακα 1.
Πίνακας 1 Δειγματικοί μέσοι όροι δεικτών ανά τύπο διατροφής.
Διατροφική επάρκεια και κόστος, σε έναν δείκτη
Το τελευταίο βήμα στην ανάλυσή μας ήταν να αξιολογήσουμε την διατροφική επάρκεια και το κόστος σε έναν δείκτη. Προσεγγίσαμε το ερώτημα με δύο τρόπους.
Πρώτα θέσαμε το γενικό ερώτημα: “Πόσο κοστίζει η συνιστώμενη πρόσληψη θρεπτικών συστατικών σε κάθε διατροφή;”
Βρήκαμε ότι τα επιθυμητά θρεπτικά συστατικά κοστίζουν λιγότερο αν η πρόσληψή τους γίνει μέσω μιας απλής βίγκαν διατροφής. Για παράδειγμα, η Συνιστώμενη Ημερήσια Πρόσληψη (ΣΗΠ) βιταμίνης C κοστίζει στα μενού που μελετήσαμε:
- 1,83€ ημερησίως από την απλή βίγκαν διατροφή
- 4,00€ ημερησίως από την “συμβατική” βίγκαν διατροφή
- 3,88€ ημερησίως από την ελληνική διατροφή
- 5,18€ ημερησίως από την αμερικανική διατροφή
Αντίστοιχα είναι τα ευρήματα για τις ίνες. Για την πρόσληψη της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης απαιτούνται:
- 1,44€ ημερησίως με την απλή βίγκαν διατροφή
- 2,35€ ημερησίως με την “συμβατική” βίγκαν διατροφή
- 4,46€ ημερησίως με την ελληνική διατροφή
- 6,32€ ημερησίως με την αμερικανική διατροφή
Στη συνέχεια, υπολογίσαμε πώς επηρεάζει μια αύξηση του δείκτη θρεπτικής πυκνότητας το κόστος. Σε γενικές γραμμές, η θρεπτική πυκνότητα αυξάνεται με την αύξηση των φυτικών τροφίμων και τη μείωση των επεξεργασμένων τροφίμων (περιλαμβανομένων των λιπών και ελαίων).
Τα ευρήματά μας παρουσιάζονται συνοπτικά στο Διάγραμμα 2. Στον οριζόντιο άξονα μετριέται η θρεπτική πυκνότητα και στον κάθετο το κόστος 2.000 θερμίδων. Κάθε κύκλος αντιπροσωπεύει ένα ημερήσιο μενού.
- Γκρι χρώμα: αμερικανική διατροφή
- Μπλε χρώμα: ελληνική διατροφή
- Πράσινο χρώμα: “συμβατική” βίγκαν διατροφή
- Πορτοκαλί χρώμα: απλή βίγκαν διατροφή
Διάγραμμα 2 Σχέση κόστους και διατροφικής αξίας.
Στο παραπάνω διάγραμμα φαίνεται καθαρά η αρνητική σχέση κόστους και ποιότητας. Η πρώτη γενική παρατήρηση είναι ότι η αύξηση της δαπάνης για την διατροφή φαίνεται να μειώνει (αντί να αυξάνει) την θρεπτική πυκνότητα της διατροφής. Και η αύξηση της θρεπτικής πυκνότητας μειώνει το κόστος της διατροφής.
Παρατηρούμε επίσης ότι τα μενού της απλής βίγκαν διατροφής (με πορτοκαλί χρώμα) τείνουν να συγκεντρώνονται κάτω και δεξιά στο σχήμα, κάτι που υποδηλώνει καλύτερη σχέση διατροφικής αξίας και κόστους. Γενικά, τα απλά βίγκαν μενού καταλαμβάνουν τις υψηλότερες θέσεις στη θρεπτική πυκνότητα και τις χαμηλότερες στο κόστος. Παρατηρούμε επίσης ότι υπάρχουν μενού που έχουν αρνητική θρεπτική πυκνότητα.
Η ερευνητική εργασία μας έχει πολλούς περιορισμούς. Θα μπορούσε να έχει μελετηθεί ένα μεγαλύτερο δείγμα μενού ή η πραγματική κατανάλωση και όχι η επιθυμητή. Θα μπορούσε να έχει γίνει με τη χρήση πιο σύνθετων δεικτών που να περιέχουν όλα τα θρεπτικά συστατικά που έχουν προσδιορισμένη ΣΗΠ και όλα όσα πρέπει να μειωθούν (όπως το νάτριο και τα ελεύθερα σάκχαρα) καθώς και με τη χρήση τροφίμων αντί για συστατικά. Θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει την επίπτωση του μενού στο περιβάλλον (π.χ. το οικολογικό αποτύπωμα ή το αποτύπωμα άνθρακα ή το αποτύπωμα νερού).
Όμως θεωρούμε ότι αυτά τα πρώτα στοιχεία παρέχουν μια ικανοποιητική βάση για να απαντηθούν τα δύο βασικά ερωτήματα που θέσαμε. Και οι απαντήσεις είναι:
Η φυτοφαγική διατροφή φαίνεται να είναι
- πιο φθηνή
- πιο θρεπτική
από αυτήν που στοχεύει να έχει η πλειοψηφία του πληθυσμού στην Ελλάδα σήμερα.
© Μαρία Ελισσάβετ Μπόρα, Αναστασία Ψειρίδου & Vegan Times, 21-02-2022
Κατεβάστε μια εμπλουτισμένη μορφή του κειμένου.
Ακολουθήστε την Vegan Times στο Google News
Πηγές:
[1] U.S. Department of Agriculture and U.S. Department of Health and Human Services, “Dietary Guidelines for Americans, 2020-2025. 9th Edition”. USDA, Dec. 2020. [Online].
[2] WHO Regional Office for Europe, “European Food and Nutrition Action Plan 2015–2020,” Copenhagen, 2014.
[3] S. Hercberg, M. Touvier, J. Salas-Salvado, and on behalf of the Group of European scientists supporting the implementation of Nutri-Score in Europe, “The Nutri-Score nutrition label,” Int. J. Vitam. Nutr. Res., Jul. 2021.
[4] European Food Safety Authority (EFSA), “Dietary Reference Values for nutrients Summary report,” EFSA Support. Publ., vol. 14, no. 12, p. e15121E, Dec. 2017.
Κύρια εικόνα: Anna Pelzer | Unsplash
