Τί σημαίνει zero waste και πώς μπορούμε να το εφαρμόσουμε στη ζωή μας

Τί είναι το zero waste;

Το κίνημα του zero waste άρχισε να γίνεται γνωστό την περίοδο 1998-2002. Από τότε αρκετές πόλεις και κοινότητες σε όλον τον κόσμο προσπαθούν να ακολουθούν πιο βιώσιμες και πιο πρακτικές συμπεριφορές με στόχο τον μηδενισμό των αποβλήτων.

Τι σημαίνει zero ή no waste;

Zero waste σημαίνει μηδενικά απόβλητα. Την έννοια την συναντάμε και ως no waste, αλλά ουσιαστικά πρόκειται για το ίδιο πράγμα: μια αρχή σχεδιασμού της παραγωγής που στοχεύει στο να αποφύγουμε τη δημιουργία απορριμμάτων και την επακόλουθη απόρριψή τους σε χωματερές, σε χώρους ταφής, την καύση τους, αλλά ακόμα και την ανακύκλωση (την ανάκτηση υλικών). Δηλαδή, αντί να δημιουργούμε απόβλητα καθώς παράγουμε, αγοράζουμε, ή καταναλώνουμε προϊόντα, να σχεδιάζονται όλα τα προϊόντα εξ αρχής έτσι ώστε να μην δημιουργούνται απόβλητα κατά την παραγωγή ή κατανάλωσή τους ή μετά τη χρήσιμη ζωή τους. Αυτό σημαίνει ότι τα προϊόντα θα επισκευάζονται, ανακατασκευάζονται, επαναχρησιμοποιούνται, ή κομποστοποιούνται, ώστε να αποφεύγεται η δημιουργία απορριμμάτων.

Παρόμοια ισχύουν για τον σχεδιασμό των υπηρεσιών (χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, μεταφορές, ενέργεια, ύδρευση, εστιατόρια, ξενοδοχεία, εκδηλώσεις, εκπαίδευση, υγεία, κ.ά.). Ο στόχος είναι και εδώ να παράγονται οι υπηρεσίες δημιουργώντας μηδενικά απόβλητα (ή όσο λιγότερα απόβλητα είναι εφικτό).

Ποιος ο σκοπός του κινήματος zero waste;

Σκοπός είναι οι κοινωνίες να χρησιμοποιούν όσο γίνεται λιγότερους πόρους από τη γη, οι πόροι που χρησιμοποιούν να μπορούν να επανέλθουν πλήρως ξανά στο σύστημα (αυτό που εννοούμε με τον όρο “κυκλική οικονομία”), και να μην δημιουργούνται εστίες ρύπανσης και μόλυνσης που επιβαρύνουν τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον και εν τέλει τη μελλοντική ευημερία μας.

Γιατί η ανακύκλωση δεν είναι στους στόχους του zero waste;

Η απόρριψη σε κάδο ανακύκλωσης είναι κάτι που όλοι επιλέγουμε να κάνουμε, ειδικά όταν δεν υπάρχει άλλη λύση. Ταυτόχρονα όμως προσπαθούμε να μειώσουμε και τα ανακυκλώσιμα απορρίμματά μας. Για παράδειγμα:

• Χρησιμοποιούμε βιοδιασπώμενες ή επαναχρησιμοποιήσιμες σακούλες αντί για πλαστικές σακούλες μίας χρήσεως τις οποίες θα βάλουμε στον κάδο ανακύκλωσης.
• Αγοράζουμε χύμα όπου μπορούμε, αντί να αγοράζουμε συσκευασμένα, ακόμα και αν μπορούμε τις συσκευασίες να τις απορρίψουμε στον κάδο ανακύκλωσης.
• Προσπαθούμε να αγοράζουμε ηλεκτρονικές συσκευές που έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής ή/και επισκευάζονται σχετικά εύκολα αντί να βασιζόμαστε στο ότι μπορούμε να τις βάλουμε στον κάδο ανακύκλωσης ηλεκτρονικών συσκευών.

Αν και η ανακύκλωση των αντικειμένων και των συσκευασιών είναι χρήσιμη και αποτελεί καλύτερο τρόπο από την απόρριψή τους στο περιβάλλον, και πάλι δεν αποτελεί τη βέλτιστη λύση: χρησιμοποιείται ενέργεια και προκαλείται σπατάλη πόρων που θα μπορούσε να αποφευχθεί με τον κατάλληλο αρχικό σχεδιασμό των προϊόντων αυτών.

Επίσης, υπάρχουν πολλά προϊόντα που ουσιαστικά δεν είναι ανακυκλώσιμα. Ένα απλό παράδειγμα είναι τα πλαστικά σφουγγάρια κουζίνας και καθαριότητας σπιτιού. Πολλοί λόγοι υπάρχουν για αυτό:

• Δεν έχει αναπτυχθεί ακόμα η κατάλληλη τεχνολογία.
• Η τεχνολογία υπάρχει, αλλά το κόστος της ανάκτησης υλικών είναι τεράστιο.
• Δεν υπάρχει οργανωμένο σύστημα συλλογής τους που να καλύπτει όλους τους πολίτες.
• Δεν είναι ανακυκλώσιμο το σύνολο των υλικών ενός προϊόντος.
• Τα ανακτώμενα υλικά είναι χειρότερης ποιότητας από τα παρθένα υλικά και δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην ίδια χρήση (π.χ. το πλαστικό που χρησιμοποιήθηκε για δοχείο τροφίμων δεν μπορεί να ξαναγίνει δοχείο τροφίμων).

Συνεπώς, η ανακύκλωση δεν αποτελεί ούτε βέλτιστη λύση, ούτε καν λύση κάποιες φορές αν θέλουμε να πετύχουμε το zero waste. Τέτοια παραδείγματα είναι τα ρούχα, τα παπούτσια, τα στρώματα ύπνου, και κάποιοι τύποι πλαστικών.

Ο στόχος του zero waste

Ας μην ξεχνάμε ότι ο στόχος του zero waste είναι πρωτίστως η ελαχιστοποίηση των απορριμμάτων που δημιουργούμε για να καλύψουμε τις ανάγκες μας και δευτερευόντως η διαχείρισή τους. Πρώτη προτεραιότητα είναι η μείωση.

Υπάρχουν περιπτώσεις επιχειρήσεων που επιδίδονται σε διαφήμιση των zero waste δραστηριοτήτων τους αλλά εν τέλει χρησιμοποιούν πολύ λίγους πόρους για να μειώσουν το πρόβλημα που οι ίδιες δημιουργούν. Θα πρέπει ως καταναλωτές να είμαστε προσεκτικοί ώστε να αναγνωρίζουμε το greenwashing και να επιβραβεύουμε τις πραγματικά υπεύθυνες επιχειρήσεις.

Zero waste στην καθημερινότητά μου; Πώς το εφαρμόζω;

Τα περιθώρια βελτίωσης της ποιότητας ζωής στον πλανήτη στενεύουν -- όμως όλο και περισσότεροι άνθρωποι προσπαθούμε να δράσουμε έστω με απλά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε. Η φιλοσοφία του zero waste αν και φαίνεται να εξαρτάται κυρίως από τους παραγωγούς (τόσο τη βιομηχανία όσο και τις υπηρεσίες), έχει εφαρμογή και στο σπίτι μας με τις καθημερινές επιλογές μας.

Σε ατομικό επίπεδο η γενική ιδέα είναι να ζήσουμε μια πιο απλή και συνειδητή ζωή, να μειώσουμε τις ανάγκες μας και την περιττή κατανάλωση, και να εφαρμόσουμε πρακτικές που ελαχιστοποιούν τα απορρίμματά μας (τόσο στο νοικοκυριό μας όσο και στο σημείο παραγωγής των αγαθών). Παραθέτουμε ορισμένες απλές ιδέες:

• Επιλέγουμε υφασμάτινες τσάντες στα ψώνια.
• Αγοράζουμε χύμα ή μεγάλες συσκευασίες σε τρόφιμα, απορρυπαντικά, και προμήθειες για το σπίτι.
• Αποφεύγουμε τα προϊόντα μίας χρήσεως.
• Αντικαθιστούμε συμβατικά προϊόντα με εναλλακτικά (π.χ. χρησιμοποιούμε σφουγγάρια κυτταρίνης ή λούφα αντί για πλαστικά σφουγγάρια.
• Φτιάχνουμε δικό μας ζελέ μαλλιών ή φτιάχνουμε φυσικές μάσκες προσώπου από βρώσιμα υλικά.
• Χρησιμοποιούμε καθημερινά το παγούρι μας, δικό μας σκεύος για καφέ, και φαγητοδοχεία πολλαπλών χρήσεων.
• Στα εστιατόρια φέρνουμε δικά μας σκεύη για να πάρουμε το φαγητό που δεν φάγαμε.
• Σε ό,τι υπάρχει κομποστοποιήσιμη εκδοχή, την υιοθετούμε.
• Αν αγοράζουμε τρόφιμα για άμεση κατανάλωση, προτιμούμε εκείνα με πιο κοντινή ημερομηνία λήξεως (κοντολήξιμα) ώστε να μην μείνουν απούλητα και πεταχτούν από το κατάστημα.
• Επιλέγουμε βιοδιασπώμενα απορρυπαντικά.
• Επιλέγουμε προϊόντα (ρούχα, έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές και άλλα αντικείμενα) που ξέρουμε ότι θα κρατήσουν περισσότερο.
• Επισκευάζουμε ρούχα, έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, και άλλα αντικείμενα.
• Ανταλλάσσουμε ρούχα, έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, και άλλα αντικείμενα.
• Υιοθετούμε μικρές αλλαγές που μειώνουν τη σπατάλη πόρων.
• Υιοθετούμε καθαρά βίγκαν διατροφή, ξεκινώντας από 2 ημέρες την εβδομάδα και φτάνοντας στις 7.

Παράλληλα θα πρέπει η βιομηχανία να αλλάξει το σύστημα παραγωγής και ο σχεδιασμός των προϊόντων να γίνεται με βάσει τις αρχές του zero waste. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να δείξουμε στις επιχειρήσεις μέσω των αγορών μας και της φωνής μας τί και πώς θέλουμε να παράγεται. Υιοθετώντας τις παραπάνω αλλαγές μεταφέρουμε το θέλω μας στις επιχειρήσεις με δυνατή φωνή. Η δύναμή μας ως συνειδητοποιημένοι καταναλωτές μπορεί να είναι μικρή αν σκεφτούμε το κάθε άτομο ξεχωριστά, αλλά είναι υπολογίσιμη και συνεχώς μεγαλώνει, παρά το greenwashing στο οποίο ζούμε.

Βίγκαν τρόπος ζωής και zero waste – Κοινός στόχος, διαφορετική αποτελεσματικότητα

Ο βιγκανισμός και το κίνημα zero waste διασυνδέονται, επειδή μοιράζονται έναν κοινό στόχο: την ευημερία ανθρώπων, ζώων, και περιβάλλοντος. Ενδιάμεσοι στόχοι για την εκπλήρωση του κοινού στόχου είναι η υγεία του παγκόσμιου οικοσυστήματος και των ανθρώπων. Όμως, έχουν και δύο σημαντικές διαφορές:

• Το σημείο εκκίνησης της μίας οπτικής είναι τα δικαιώματα των ζώων, ενώ της άλλης είναι ανθρωποκεντρικό.
• Η αποτελεσματικότητα του βίγκαν τρόπου ζωής στο να επιδράσει στην υγεία του παγκόσμιου οικοσυστήματος και των ανθρώπων είναι μεγαλύτερη από αυτήν του zero waste τρόπου ζωής.

Γιατί είναι πιο αποτελεσματικός ο βιγκανισμός; Η κακοποίηση του περιβάλλοντος δεν προκαλείται μόνο από τα απορρίμματά μας κατά ή μετά την κατανάλωσή μας, αλλά και από τα απορρίμματα που έχουν παραχθεί κατά την παραγωγή των αγαθών που χρησιμοποιούμε.

Ο vegan τρόπος ζωής είναι πιο κοντά στις αρχές του zero waste, με μικρότερο αποτύπωμα στον πλανήτη, αφού χρησιμοποιεί πολύ λιγότερους πόρους από τη γη για τη διατροφή των ανθρώπων και την παραγωγή υλικών (π.χ. φυτικά υλικά αντί ζωικά) και έτσι ακόμα και στα σκουπίδια που δημιουργεί είναι πιο “οικονομική” διατροφή σε όρους χρήσης πόρων και επιπτώσεων στο περιβάλλον σε σχέση με τη βιομηχανία κρέατος, γαλακτοκομικών, δέρματος κ.λπ.

Κάτι που δεν συζητείται αρκετά όταν εμείς οι καταναλωτές προσπαθούμε για zero waste επιλογές είναι ότι η κτηνοτροφία δημιουργεί τεράστιο όγκο απορριμμάτων στο σημείο παραγωγής. Γνωρίζουμε όλοι ότι η κτηνοτροφία δημιουργεί τεράστιες ποσότητες αερίων ρύπων – επίσης όμως δημιουργεί τεράστιο όγκο στερεών και υγρών αποβλήτων, δυσανάλογα μεγάλο σε σχέση με τα απόβλητα που μπορούν να απορροφηθούν με φυσικό τρόπο από το έδαφος. Τα απόβλητα της κτηνοτροφίας είναι ένα μείγμα περιττωμάτων, ούρων, αντιβιοτικών, και άλλων χημικών στοιχείων που ως επί το πλείστον δεν υφίστανται διαχείριση όπως τα ανθρώπινα περιττώματα και καταλήγουν να βλάπτουν το χώμα, τα υπόγεια ύδατα, και τις θάλασσες.