Γιατί το μέλι δεν είναι βίγκαν;
Το μέλι, ο βασιλικός πολτός και οτιδήποτε παράγουν οι μέλισσες είναι ζωικά προϊόντα, και δεν αποτελούν τροφή, ούτε έχουν άλλου είδους χρησιμότητα για τους vegan. Επιπλέον, το μέλι δεν έχει την διατροφική αξία που θέλουμε να νομίζουμε ότι έχει. Με λίγα λόγια το μέλι είναι πολύ χρήσιμο… για τις μέλισσες!
Το μέλι είναι η τροφή που φτιάχνουν και αποθηκεύουν οι μέλισσες για τον χειμώνα, όταν δεν μπορούν να βρουν νέκταρ από τα λουλούδια για να τραφούν. Εκτός από το μέλι, μαζεύουν και αποθηκεύουν και γύρη για να την καταναλώσουν αργότερα. Επίσης φτιάχνουν βασιλικό πολτό, που είναι η τροφή για την βασίλισσα του μελισσιού, κερί, πρόπολη.
Οι μέλισσες ζουν σε αυτόνομες και καλά οργανωμένες κοινωνίες και είναι πολύτιμες για όλο τον πλανήτη. Βοηθούν όπως και άλλα έντομα, στην επικονίαση των φυτών και έχουν έναν σημαντικό ρόλο στην ισορροπία του οικοσυστήματος. Όμως, οι εκτρεφόμενες μέλισσες ως είδος απειλούν την επιβίωση των άγριων μελισσών.
Οι άγριες ανταγωνίζονται με τις εκτρεφόμενες για την τροφή τους, εκτοπίζονται από τους φυσικούς χώρους τους, αρρωσταίνουν από παθογόνους οργανισμούς που τους μεταδίδουν οι εκτρεφόμενες, και χάνουν την γενετική τους ποικιλομορφία, με αποτέλεσμα να διαταράσσεται το οικοσύστημα.
Οι άνθρωποι εκτρέφουν για χρόνια τις μέλισσες κυρίως για το μέλι, αλλά και για όλα όσα παράγουν. Οι ίδιες όμως – όπως και όλα τα ζώα – όλα τα φτιάχνουν για να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες και όλα τους είναι απαραίτητα για τη διαβίωσή τους.
Πώς φτιάχνεται;
Η μέλισσα επισκέπτεται λουλούδια και με μια μικρή προβοσκίδα που έχει ρουφά το νέκταρ τους ενώ με τα πόδια της μαζεύει γύρη. Το νέκταρ αποθηκεύεται στο στομάχι της και εκεί με τη βοήθεια ενζύμων το νέκταρ διασπάται σε απλά σάκχαρα. Όταν η μέλισσα επιστρέφει στο “σπίτι” της δίνει το νέκταρ σε νεότερες μέλισσες στο στομάχι των οποίων συνεχίζεται η διαδικασία της διάσπασης σε απλά σάκχαρα. Έπειτα, αφού περάσει από αρκετές μέλισσες, το μέλι τοποθετείται σε ένα κελί της κερήθρας. Τα έντομα ανοιγοκλείνουν τα φτερά τους πάνω από το μέλι για να εξατμιστεί το νερό που περιέχει, και όταν αυτό περιέλθει στην κατάλληλη υγρασία (περίπου 20%) τότε σφραγίζουν την κερήθρα με κερί για να διατηρηθεί μέχρι να χρησιμοποιηθεί. Η γύρη αποθηκεύεται και αυτή σε κελιά από κερήθρες. Η διαδικασία δημιουργίας μελιού απαιτεί πολύ κόπο:
• Μια μέλισσα ζει περίπου 30-200 ημέρες (περισσότερες τον χειμώνα, λιγότερες το καλοκαίρι).
• Δημιουργεί λιγότερο από ένα γραμμάριο μελιού σε όλη τη ζωή της.
• Ένα κιλό μελιού απαιτεί περίπου 4 εκατομμύρια επισκέψεις σε λουλούδια.
• Μπορεί να ταξιδέψει μέχρι και 20 χιλιόμετρα μακριά από το σπίτι της για να συλλέξει νέκταρ και γύρη.
Τί παθαίνουν οι μέλισσες όταν συλλέγει ο μελισσοκόμος το μέλι τους;
Οι μέλισσες προκειμένου να προστατέψουν το μέλι τους είναι διατεθειμένες να χάσουν την ζωή τους. Αν κάποιος επιχειρήσει να πάρει το μέλι από κάποια κυψέλη σίγουρα θα δεχτεί επίθεση από το μελίσσι. Οι μέλισσες δεν θα έδιναν με τίποτα την πολύτιμη τροφή τους.
Έτσι, οι μελισσοκόμοι ψεκάζουν με καπνό τα έντομα για να μην μπορούν να αντιδράσουν και να τους πάρουν τις κερήθρες με το μέλι. Αυτός ο καπνός επηρεάζει τις φερομόνες τους και δεν δίνουν το σήμα κινδύνου στο μελίσσι, όπως φυσιολογικά θα έκαναν.
Οι μελισσοκόμοι συχνά καταστρέφουν την κυψέλη και όλο το σμήνος, το σκοτώνουν δηλαδή, ανάλογα με την τεχνική που ακολουθούν για την παραγωγή. Επίσης, κόβουν με ψαλίδι τα φτερά της βασίλισσας για να μην μπορεί να φύγει και να φτιάξει άλλη αποικία. Στην περίπτωση που ο μελισσοκόμος δεν σκοτώσει το μελίσσι, το μέλι που με τόσο κόπο έχουν συλλέξει, το αντικαθιστά με κάποιο ζαχαρόνερο, πολύ χαμηλότερης διατροφικής αξίας για τα έντομα αυτά για να τρέφονται τον χειμώνα.
Ο άνθρωπος παρεμβαίνει στην φύση των μελισσών με πολλούς τρόπους. Αυτός φτιάχνει τα μελίσσια, το τεχνητό αφύσικο περιβάλλον στο οποίο ζουν, τους δίνει ζαχαρόνερο για τροφή, παρεμβαίνει στην γονιμοποίηση, αποφασίζει ποια είναι η βασίλισσα, πόσο θα ζήσει, και πότε θα την αντικαταστήσει. Όσο προσεκτικός και να είναι κάποιος, όσο ήπιες μεθόδους και να χρησιμοποιεί, η εκτροφή δεν μπορεί να γίνει με σεβασμό προς τις μέλισσες ή προστατεύοντάς τες.
Η εκμετάλλευση αυτή στην πραγματικότητα είναι εντελώς αχρείαστη, αφού το μέλι δεν είναι απαραίτητο στην διατροφή του ανθρώπου – σε αντίθεση με τις μέλισσες στις οποίες είναι απαραίτητο. Ούτε είναι τόσο πολύτιμο σε διατροφική αξία για τον άνθρωπο, ειδικά αν συγκριθεί με άλλες γλυκαντικές ουσίες. Επιπλέον, το μέλι επειδή είναι πολύ συμπυκνωμένο περιέχει περισσότερα ελεύθερα σάκχαρα από τη λευκή ζάχαρη κατά όγκο. Μια κουταλιά σούπας λευκή ζάχαρη περιέχει 12,5 γραμμάρια ελευθέρων σακχάρων ενώ μια κουταλιά σούπας μέλι περιέχει 17.
Μπορεί οι παραπάνω αριθμοί να φαίνονται μικροί, αλλά δεν είναι! Για ένα παιδί 2 ετών με κατανάλωση 1.000 θερμίδων την ημέρα, μία κουταλιά σούπας μέλι κάνει το παιδί να πάρει 6,8% των θερμίδων του από ελεύθερα σάκχαρα - και σκεφτείτε τί άλλο τρώει ένα παιδί μέσα σε μία ημέρα. Θυμίζουμε ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά οι θερμίδες από ελεύθερα σάκχαρα να είναι κάτω από 5% των ημερήσιων θερμίδων.
Με τί να το αντικαταστήσω και σε τί αναλογία;
Υπάρχουν πολλές γλυκαντικές ουσίες που μπορούν να αντικαταστήσουν το μέλι ανάλογα με την συνταγή/χρήση που το θέλει κανείς. Και μάλιστα κάποια γλυκαντικά έχουν μεγαλύτερη διατροφική αξία σε μέταλλα, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία.
Εδώ μερικές ιδέες:
Σιρόπι αγαύης
Στις κρέπες, στις μους, στα ωμοφαγικά cheezecakes, στο μείγμα της μπουγάτσας, σε σώς για σαλάτες, σε τσάι και ροφήματα. Έχει ήπια γεύση και ταιριάζει όπου θα βάζαμε μέλι ενώ επιπλέον διαλύεται εύκολα σε κρύα και ζεστά ροφήματα.
Αντικαθιστούμε σε αναλογία 1:1. Δηλαδή, μία κουταλιά σούπας μέλι αντικαθίσταται από μία κουταλιά σιρόπι αγαύης.
Σιρόπι σφενδάμου
Πάνω στους λουκουμάδες, στις τηγανίτες και στις κρέπες (pancakes), στο ψωμί με ταχίνι, σε σως για σαλάτες, σε γλυκά που θέλουμε κάποιο έτοιμο σιρόπι, σε τσάι και ροφήματα. Έχει ωραία γεύση που θυμίζει καραμέλα. Είναι λίγο πιο πηκτό από το σιρόπι αγαύης.
Αντικαθιστούμε σε αναλογία 1:1
Μελάσα
Ιδανική για μπισκότα (δίνει και μια βουτυρώδη υφή, έτσι ώστε μπορούμε ταυτόχρονα να αντικαταστήσουμε το βούτυρο ή τη μαργαρίνη των συνταγών και το μέλι με ελαιόλαδο). Είναι γλυκόπικρη και δίνει ιδιαίτερη γεύση σε μπισκότα και κέικ.
Αντικαθιστούμε σε αναλογία 1:1
Ζάχαρη κρυσταλλική (καστανή ή λευκή)
Σε όλα τα κέικ, μπισκότα, μάφιν, σπιτικά παγωτά. Επίσης στο μούσλι, αν χρησιμοποιούμε άγλυκο φυτικό γάλα. Είναι η πιο οικονομική λύση για γλυκαντικό.
Επειδή το μέλι είναι πιο γλυκό από την κρυσταλλική ζάχαρη, αντικαθιστούμε σε αναλογία 1:1,3 (ή 3:4). Δηλαδή, μία κουταλιά σούπας μέλι αντικαθίσταται από 1 και 1/3 κουταλιές σούπας κρυσταλλική ζάχαρη. Ή 3 κουταλιές σούπας μέλι αντικαθίστανται από 4 κουταλιές σούπας κρυσταλλική ζάχαρη.
Χαρουπόμελο και πετιμέζι
Σε μπισκότα, κέικ, πάνω σε βάφλες, σε τηγανίτες ή ψωμί και γενικά σαν έτοιμο σιρόπι πάνω σε γλυκά. Έχουν κι αυτά ωραία ιδιαίτερη γεύση που θυμίζει καραμέλα.
Δοκιμάστε το σε αναλογία 1:1.
Συμπέρασμα
Μπορούμε να απολαύσουμε τα γλυκά μας χωρίς να βλάπτουμε μέλισσες. Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε μια πληθώρα γλυκαντικών, ρευστών και στερεών, για να αντικαταστήσουμε το μέλι, έχοντας τη βεβαιότητα ότι δεν θα μειώσουμε την διατροφική επάρκεια της διατροφής μας.
Ακολουθήστε την Vegan Times στο Google News
Πηγές:
Κύρια Εικόνα: Pixabay, Nennieinszweidrei
Remolina, S.C. and Hughes, K.A. (2008) ‘Evolution and mechanisms of long life and high fertility in queen honey bees’, Age, 30(2–3), pp. 177–185. Available at: https://doi.org/10.1007/s11357-008-9061-4
Requier, F. et al. (2019) ‘The Conservation of Native Honey Bees Is Crucial’, Trends in Ecology & Evolution, 34(9), pp. 789–798. Available at: https://doi.org/10.1016/j.tree.2019.04.008
Muñoz, I. and De la Rúa, P. (2021) ‘Wide genetic diversity in Old World honey bees threaten by introgression’, Apidologie, 52(1), pp. 200–217. Available at: https://doi.org/10.1007/s13592-020-00810-0
